3. Wat zijn banken eigenlijk en hoe kunnen zij geld maken?
Als een klant bij een bank aanklopt om geld te lenen, creëert de bank dit geld door met een boeking geld op de rekening van de klant te plaatsen. Zo eenvoudig gebeurt dit. Met andere woorden tegenover iedere euro die een bank op deze manier uitgeeft staat een schuld van de klant.
Het geld dat een bank schept krijgt waarde door het vertrouwen dat de burger hier aan geeft, ondanks het feit dat bij faillissement van een bank een particuliere rekeninghouder indien hij meer dan 100.000 euro op zijn rekening heeft het meerdere kwijt is. Toch heeft de burger 100% vertrouwen in de euro!
Sta heel even stil bij deze ‘geldcreatie’. De bank is degene die de geldpers bedient en niet de overheid! Er worden miljarden euro’s in omloop gebracht door banken omdat de overheid de economie wil stimuleren en toch kunnen ondernemingen niet genoeg geld lenen bij banken. Banken beheersen dus de geldhoeveelheid en bepalen hoeveel er terecht komt bij het bedrijfsleven voor investeringen. Banken (als vertegenwoordigers van hun eigenaren) bepalen daardoor grotendeels het economische beleid van een land.
De Nederlandse overheid was er als de kippen bij om een aantal banken van het faillissement te redden met kapitaalinjecties en daardoor het vertrouwen te geven. Ze waren bang dat wanneer de klanten hun vertrouwen in de banken zouden verliezen zij massaal hun tegoeden zouden opeisen (bank run) en de banken failliet zouden gaan. Geen enkele andere multinational lukt het van de overheid miljardensteun te krijgen op het moment dat zij failliet dreigen te gaan. Dat toont aan dat de macht en invloed van het bankwezen op de overheid enorm is.
Ook oorlogen en andere gewapende conflicten worden door banken gefinancierd met geld dat door hen gecreëerd wordt. Hierdoor levert iedere oorlog schatten op aan rente over leningen aan oorlogvoerende overheden.
Wat is een bank nu eigenlijk? Of anders gezegd welke ondernemingen krijgen met de titel ‘bank’ het privilege om geld te mogen scheppen en kredieten te mogen verlenen. De Nederlandsche Bank geeft hiervoor een vergunning af onder een aantal strikte voorwaarden die in de Wet financieel toezicht zijn geregeld.
Om een bank in ons land te mogen starten is een vergunning nodig van De Nederlandsche Bank. Op dit moment is aan meer dan 800 ondernemingen een vergunning afgegeven.
Alle banken met een vergunning zijn opgenomen in het Register van de Wet financieel toezicht (Wft). Onder deze geprivilegieerde bedrijven bevinden zich enkele verrassende ondernemingen, zoals Stichting Leger des Heils, Holland Casino, Stichting Kwintes.
DNB geeft alleen vergunningen af aan bedrijven die over voldoende financiële middelen beschikken en worden geleid door betrouwbare en deskundige bestuurders. DNB controleert banken blijvend op basis van te rapporteren cijfers en andere gegevens.
We nemen een aantal eisen onder de loep.
Naast de eisen van geschiktheid en betrouwbaarheid stelt de wet dat er een integere bedrijfsvoering moet zijn. Voor deze integere bedrijfsvoering moet belangenverstrengeling worden tegen gegaan, de onderneming of de werknemers mogen geen strafbare feiten begaan die het vertrouwen in de financiële markten schaden. Ook zal de onderneming over voldoende liquiditeit, solvabiliteit en eigen vermogen (5 miljoen euro) moeten beschikken. Met andere woorden een bank richt je niet even op, er is een aanzienlijk kapitaal nodig.
Regelmatig komen incidenten naar buiten die aangeven hoe deze eisen in de praktijk worden uitgelegd door banken. Denk bijvoorbeeld aan het incident van de plaatselijke Rabobank in Westland waar tuinders werden gedupeerd doordat de bank de kredietkraan dichtdraaide waardoor kwekers hun miljoenenbedrijven moesten sluiten. Aangezien DNB hier niet tegen is opgetreden kunnen we er van uitgaan dat deze actie niet wordt beschouwd als strijdig met de betrouwbaarheid en integriteit van de bank.
Ook wat betreft solvabiliteit en liquiditeit is de soep niet zo heet als deze wordt opgediend. De miljardensteunoperaties aan ABN-AMRO, SNS Bank, Aegon en ING tonen aan dat de overheid bijna altijd bijspringt als deze in de problemen komen. De overheid moest deze steunoperaties uitvoeren omdat collega-banken weigerden extra liquide middelen ter beschikking te stellen van de in nood verkerende banken. Door dit overheidsingrijpen werd het vertrouwen in de banken hersteld waardoor ze konden blijven voortbestaan. Banken nemen binnen de ondernemingswereld wat dat betreft een uitzonderingspositie in. Ondernemingen die in financiële problemen komen worden niet met miljardensteun uit zwaar weer gehaald en gaan failliet. Voor Nederlandse banken geldt dit niet.
Een uitzondering op deze regel is DSB ofwel Dirk Scheringa Bank. Aan deze bank kwam een einde met een zogenaamde bank run doordat een aantal invloedrijke personen samen met mededelingen in de media er voor zorgden dat het vertrouwen in deze bank verdween waardoor veel klanten hun tegoeden gingen opvragen. De werkzaamheden van deze bank verschilden echter niet van de andere waar eveneens woekerpolissen en koppelverkopen aan de orde van de dag waren.